मातृ हन्ता योग एक गम्भीर दोष मानिन्छ, जुन व्यक्तिको जीवनमा मातासँग सम्बन्धित शारीरिक, मानसिक, र सामाजिक समस्या ल्याउन सक्छ। ज्योतिषमा यो योगको गहिराइ र प्रभावलाई विभिन्न कोणबाट अध्ययन गरिन्छ। यहाँ यसबारे विस्तृत विश्लेषण प्रस्तुत गरिएको छ:

मातृ हन्ता योगको सीधा अर्थ भनेको "मातालाई हानी गर्ने योग" हो। यो योग व्यक्तिको कुन्डलीमा मातासँग सम्बन्धित भाव र ग्रहहरू अशुभ स्थितिमा हुँदा उत्पन्न हुन्छ।

चन्द्रमा: माताको कारक ग्रह हो। यदि चन्द्रमा कमजोर, नीच (कन्या राशिमा), वा अशुभ ग्रहहरूसँग ग्रस्त छ भने यस्तो योग बन्न सक्छ।

चतुर्थ भाव: यो भाव माताको भाव मानिन्छ। यसमा राहु, केतु, शनि, वा मंगलको दुष्प्रभावले समस्या निम्त्याउँछ।

चतुर्थेश (चतुर्थ भावको स्वामी): कमजोर वा अशुभ ग्रहसँग सम्बन्धित भएमा पनि यो योगको निर्माण हुन्छ।

मातृ हन्ता योग भएको व्यक्तिमा निम्न असर देखिन सक्छ:

मातासँग टकराव: माताप्रति स्नेहको कमी, असहमति, वा झगडाको स्थिति।

माताको स्वास्थ्य: माताको शारीरिक वा मानसिक स्वास्थ्यमा समस्या।

आफ्नो जीवनमा अस्थिरता: चतुर्थ भाव मातासँग मात्रै होइन, घर, सुख, र स्थायित्वसँग पनि सम्बन्धित छ। यस्तो योगले यी क्षेत्रमा अवरोध पुर्‍याउँछ।

भावनात्मक तनाव: मानसिक शान्तिको कमी र भावनात्मक असन्तुलन।

पारिवारिक विखण्डन: परिवारभित्रका सदस्यहरूबीच कलह बढ्ने सम्भावना।

 योग कसरी बनिन्छ?

मातृ हन्ता योग विभिन्न तरिकाले निर्माण हुन सक्छ:

चन्द्रमा र राहुको ग्रहण दोष: यदि चन्द्रमा राहुसँग एकै स्थानमा छ भने यो योग बन्ने सम्भावना हुन्छ।

चतुर्थ भावमा अशुभ ग्रहहरू: शनि, मंगल, राहु, वा केतु चतुर्थ भावमा भएका कारण।

चन्द्रमा कमजोर (शत्रु राशिमा): शत्रु राशिमा चन्द्रमा पर्ने वा अशुभ ग्रहहरूसँग दृष्टि आदानप्रदान गर्दा।

यदि लग्नमा बृहस्पति, दोश्रो घरमा शनि र तेस्रो घरमा राहु छ भने माताको मृत्यु हुनसक्ने ज्योतिर्विद्यको आँकलन रहेको पाइन्छ । त्यस्तै तृतीय र सप्तम भावमा सूर्य वा मंगल हुनु, चन्द्रमा पाप ग्रहको अन्तरालमा हुनु अशुभ मानिन्छ । 

जातक तत्वममा उल्लेख भए अनुसार लग्न, चतुर्थ, नवम यी तीन स्थानको स्वामी यदि केन्द्र वा त्रिकोण स्थानमा छ भने माता पिताको मृत्यु एकैसाथ हुन्छ भन्ने कुरा ज्योतिष ग्रन्थ ज्योतिष जातकममा उल्लेख गरिएको पाइन्छ । तृतीय स्थानको मालिक (lord planet) त्रेव्क स्थान (६,८,१२) मा रहेको छ भने त्यस्तो जातकले आमाको दूध चुस्न पाउदैन । 

दशम स्थानमा मङ्गल, आठौं स्थानमा बृहस्पति बलवान् भएर बसेको छ भने आमाको सुख मिल्न कठिन हुन्छ । 

चन्द्रमा छैटौं वा आठौं घरमा, तथा सातौं घरमा पाप ग्रहयुक्त मङ्गल  रहेको छ भने वा शुक्र वा चन्द्रमा पाप ग्रहको युती वा दृष्टिमा छ भने, चतुर्थ स्थानको चतुर्थेश पाप ग्रहको अन्तरालमा छ भनें, चन्द्रमा बाट सप्तम स्थानमा पाप ग्रह रहेको भए वा शुक्र पनि सोही घरमा छ भने अशुभ मानिन्छ  । चतुर्थ स्थानमा रहेको शनिलाई पाप ग्रहले देख्छ भनें माताको आयु नष्ट हुन्छ । यदि उक्त स्थानको पापी ग्रहलाई शुभ ग्रहले देख्छ भने केहि समय पछाडी माताको नाश हुन्छ भन्ने ज्योतिषीय विश्लेषण पाइन्छ । शनि ग्रह यदि पाप ग्रहको राशीमा छ भने मातृ वियोग हुन सक्छ । पन्चम स्थानमा चन्द्रमा रहेको छ, वा चन्द्रमा वा मंगल ९ वा १० भावमा छ भने पनि मातृ सुख नरहन सक्छ । 

उपाय र समाधान

ज्योतिषमा यस योगको प्रभाव कम गर्न विभिन्न उपायहरू सुझाइएका छन्:

(क) माताप्रति स्नेह र सम्मान

मातालाई सन्तुष्ट राख्ने प्रयास गर्नु।

वृद्ध महिलाहरू, विशेषगरी माताको भूमिका निभाउने व्यक्तिहरूको सेवा।

(ख) शिव पूजा र चन्द्रमा सम्बन्धित उपायहरू

हरेक सोमबार शिवलिंगमा जल चढाउने।

शिवजीको महामृत्युञ्जय मन्त्र जप गर्ने।

दुध, दही, र चामलको दान गर्ने।

(ग) चतुर्थ भावको सुधार

घरमा शान्ति राख्ने प्रयास गर्ने।

कुनै धार्मिक कार्य गर्ने, जस्तै सत्यनारायणको पूजा।

(घ) दान र रत्न प्रयोग

मोती (चन्द्र ग्रहको रत्न) धारण गर्ने।

राहु र केतु शान्तिका लागि रौँ सहितको नरिवल प्रवाह गर्ने।

ज्योतिषीय समाधानबाहेक, व्यक्तिको व्यवहार र सोचमा सुधार आवश्यक छ। माताप्रतिको सम्मान, परिवारको सद्भावना र सहिष्णुताको अभ्यासले यो दोषको असरलाई धेरै हदसम्म कम गर्न सकिन्छ।

मातृ हन्ता योगको अर्थ शाब्दिक रूपमा डर लाग्दो लागे पनि, सही उपाय अपनाएर यसको प्रभावलाई पूर्ण रूपमा न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ। व्यक्तिगत कुन्डलीको विश्लेषण गरेर ग्रहहरूको बलाबल थाहा पाई सही उपाय गर्ने हो भने यो योगले ल्याउने समस्या समाधान हुन सक्छ। माताप्रति आदर र प्रेमले मात्र पनि यो दोषलाई परास्त गर्न सकिन्छ।