वेणु अधिकारी

नेपाली साहित्यको समृद्धिमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएको नेपाली लेखक संघ झापा, झापाको साहित्यिक परिदृश्यमा एक पृथक् र प्रमुख संस्था हो। यसको स्थापना र विकासले जिल्लाका लेखकहरूबीच एकता र सृजनशीलता प्रवर्द्धन गरेको छ। यस आलेखमा, हामी यस संस्थाको इतिहास, विकासक्रम र वर्तमान संरचनालाई समिक्षात्मक रूपमा प्रस्तुत गर्ने प्रयास गरेका छौं।

  संघको स्थापना र प्रारम्भिक अवस्था

नेपाली साहित्यिक इतिहासमा लेखकहरूको संगठन आवश्यकताको भावना विगतदेखि नै देखिएको हो। प्रजातान्त्रिक आन्दोलन र सामाजिक परिवर्तनका क्रममा, साहित्यिक क्षेत्रलाई अझ संगठित र सशक्त बनाउनका लागि विभिन्न प्रयासहरू भएका छन्। २०५१ साल चैत्र १६ गते, भद्रपुर रोडमा रहेको नेपाल पत्रकार महासंघको कार्यालयको परिसरभित्र, झापामा प्राज्ञ दाङ खालिङको नेतृत्वमा, 'नेपाली लेखक सङ्घ झापा' को गठन भयो। यस संस्था स्थापना हुनु अघि, २०५१ साल चैत्र १२ देखि १४ गतेसम्म, झापामा आयोजना गरिएको कविता लेखन कार्यशालामा सहभागी भएर स्थानीय लेखकहरूबीच एकता र संवादको आधार तयार भएको थियो।

यस संस्थाको स्थापना प्राज्ञ वैरागी काइँलाको पहलमा भएको हो, जसले गोविन्दबहादुर गोठालेको अध्यक्षतामा नेपाली लेखक सङ्घको आकृति लिएर, जिल्ला स्तरमा साहित्यिक संस्था आवश्यक महसुस गरे। जब वहाँहरु काठमाडौंबाट झापा आउनु भएको थियो, त्यस समयमा नै यस संस्थाको औपचारिक स्थापना भएको थियो। यस क्रममा, नेपाली लेखक सङ्घ झापाले साहित्यिक गतिविधिहरूलाई समेट्ने, लेखकहरूबीच मेलमिलाप र सहकार्य बढाउने उद्देश्य राखेको थियो।

   प्रथम समितिको विकास

संस्थाको पहिलो कार्यसमिति गठन २०५१ सालको अन्त्यतिर भयो। यस समितिमा विष्णुकुमार भट्टराईलाई अध्यक्ष बनाएर, साहित्यिक अभियानहरूको आधारभूत संरचना तय गरियो। सदस्यहरूमा लक्ष्मण ढकाल सचिव, पुण्य बराल सहसचिव, केशव धिताल कोषाध्यक्ष र सदस्य केशव पौडेल थिए। केन्द्रिय प्रतिनिधि--केशव आचार्य, कृष्ण धरावासी र दीपक ढकाल पनि यस समितिको सदस्य थिए। यस समितिले झापाका साहित्यिक गतिविधिलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याउन र लेखकहरूबीच मित्रता र सहकार्य स्थापना गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो।

    दोस्रो र तेस्रो समितिको विकास

२०५६ सालमा कृष्ण बरालको नेतृत्वमा दोस्रो कार्यसमिति गठन भयो। यसले साहित्यिक कार्यक्रमहरूलाई अझ बृहत् र प्रभावकारी बनायो। झापामा साहित्यिक प्रवर्द्धन र नयाँ पुस्तालाई मार्गदर्शन गर्न यस समितिले विभिन्न कविता, कथा र समालोचना गोष्ठीहरू आयोजना गर्‍यो। 

त्यसपछि, गोपाल बस्नेतको अध्यक्षतामा तेस्रो समिति गठन भयो। यसले लेखन र सृजनाको क्षेत्रमा नयाँ आयाम थप्दै, साहित्यिक प्रवृत्तिहरूलाई प्रोत्साहन गर्‍यो। यसले साहित्यिक गतिविधिहरूमा विविधता र गहिराइ ल्यायो।

    चौथो र पाँचौं समितिको स्थापना र योगदान

गोपाल बस्नेतको अध्यक्षतामा चौथो समिति गठन भयो। यसले आफ्नो कार्यकालमा विभिन्न साहित्यिक कार्यक्रमहरू आयोजना गर्दै, लेखकहरूबीच संवाद र समावेशीता बढायो। 

२०७९ साल भदौ महिनामा, कुमार भट्टराईको अध्यक्षतामा ११ सदस्यीय पाँचौं कार्यसमिति गठन भयो। यस समितिमा, उपाध्यक्ष धनकुमारी खरेल (लता), सचिव समीरबाबु कट्टेल, सहसचिव सुनिता तामाङ र कोषाध्यक्ष पवन राजवंशी थिए। सदस्यहरूमा दयानन्द गोस्वामी, वेणुप्रसाद अधिकारी, चित्रा पौड्याल, ठाकुरप्रसाद पोखरेल, राजेन्द्र गौतम र दिपेन राई रहेका थिए। यसले नयाँ उर्जा र प्रतिबद्धता सहित साहित्यिक गतिविधिहरूलाई अघि बढायो।

 वर्तमान संरचना र गतिविधि

२०८२ को वैशाख महिनामा, हालको कार्यसमिति दयानन्द गोस्वामीको अध्यक्षतामा ११ सदस्यीय पुनः गठन गरियो। यसमा वेणुप्रसाद अधिकारी र नमूना निरौला उपाध्यक्ष, समीरबाबु कट्टेल सचिव, जितेन साम्पाङ र अमृता कडरिया सहसचिव, अमृता चौलागाईं पाठक कोषाध्यक्ष रहेका छन्। सदस्यहरूमा पुण्य बराल, महेन्द्र कोइराला, जमुना खरेल, गुणनिधि लुइटेल र नैन दाहाल छन्। 

यो संरचना नेपाली भाषा र साहित्यको प्रवर्द्धनलाई मुख्य प्राथमिकता मानेर, लोकतन्त्र, सामाजिक समावेशीता र बहुजातीय साहित्यिक गतिविधिहरू संचालन गर्ने दिशामा केन्द्रित छ। 

   साहित्यिक उद्देश्य र कार्यशैली

नेपाली लेखक संघ झापा को मुख्य उद्देश्य नेपाली भाषा र साहित्यको प्रवर्द्धन हो। यसले प्रजातन्त्र र समाजवादलाई आधार मानेर, समावेशी र बहुजातीय साहित्यिक कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्दै आएको छ। युवा पुस्तालाई मार्गदर्शन र सामाजिक सन्देश प्रवाह गर्न यसले विशेष ध्यान दिएको छ। 

   संघको गतिविधि

- साहित्यिक कार्यक्रम: विर्तामोडको अतिथि सदनमा भएको 'वृहत् साहित्य सङ्घगोष्ठी' यस संस्थाको प्रमुख गतिविधि हो। गणेशमानसिंह अध्ययन प्रतिष्ठान र नेपाली लेखक सङ्घ झापाको संयुक्त आयोजनामा सम्पन्न यस कार्यक्रममा देश-विदेशबाट सयौं साहित्यकारहरू सहभागी भए। यस कार्यक्रमले साहित्यिक संवादलाई प्रवर्द्धन गरेको थियो। 

- सम्मान कार्यक्रम: २०८०/०१/१६ गते नेपाली लेखक संघ झापाले आयोजित साहित्यकार सम्मान कार्यक्रममा, वरिष्ठ साहित्यकार कोमलप्रसाद पोखरेल र राजेन्द्र संग्रौलालाई सम्मानित गरियो। यस अवसरमा वरिष्ठ गीतकार शिवशंकर थापाले सम्मानपत्र प्रदान गर्नुभएको थियो।

 चुनौती र भविष्यको मार्गचित्र

यस संस्थाले अझै सम्पूर्ण लेखकहरूलाई एकीकृत गर्न सकेको छैन। तर, विश्वास छ कि आगामी दिनहरूमा अझ धेरै लेखकहरूलाई यसमा समावेश गर्न सकिनेछ। १५ वर्षको पुनःसृजनाले संघको मिशनलाई थप बलियो बनाएको छ र नेपाली साहित्यमा यसको भूमिका अझ महत्वपूर्ण हुनेछ।

    निष्कर्ष

नेपाली लेखक संघ झापा साहित्यिक परिदृश्यमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएको छ। यसको स्थापना र विकासले झापाका लेखकहरूलाई एक मञ्चमा ल्याएको छ र नेपाली साहित्यको समृद्धिमा योगदान दिएको छ। निरन्तरता र नयाँ ऊर्जा लिएर, यसले साहित्यिक सिर्जनालाई अझ उचाइमा पुर्‍याउने र नेपाली साहित्यलाई विश्वव्यापी परिचित गराउने दिशामा अघि बढ्न आवश्यक छ।

गौरादह, झापा।